Compassie is een geboorterecht; ook voor jou!
Compassie is een geboorterecht.
Denk hier eens over na: klopt het?
Ik had een paar mensen in mijn groep die dit rationeel wel konden onderschrijven. Als het om anderen ging, konden ze het ook écht voelen. Maar voor zichzelf? Dit werd binnen in hen geblokkeerd; ze klapten dicht. Er was een diep gevoel dat zij dit zelf niet hadden verdiend.
Hier is de sleutel: compassie hoef je niet te verdienen. Compassie is een geboorterecht.
Het feit dat je mens bent betekent dat je recht hebt op compassie. Welke (domme) keuzes je ook maakt in leven, of je mooi of lelijk bent, of je zwart of wit bent, boos of blij: je hebt recht op compassie.
Helaas voelen we dit niet allemaal zo. We zitten onszelf op de kop, schelden onszelf uit of geven onszelf op. En soms zijn we er zelfs van overtuigd dat dit een goede manier is om onszelf voort te stuwen in het leven – om te zorgen dat we ons best doen om er wat van te maken.
Herkenbaar? Dan is de Mindful Zelfcompassietraining iets voor jou. Je kunt hem volgen als basistraining of als vervolg na de 8-weekse mindfulnesstraining.
Hierna vertel ik wat over de training en over het onderwerp zelfcompassie. Ik kan er uren, dagen, over praten dus het is een willekeurige greep. Wil je meer weten, kom proeven!
Elke gesloten deur kan worden geopend.
Op passende wijze
Met zachte aandacht en compassie
Zelfcompassie is hier en nu
Als we meer liefde in de wereld willen brengen, gaan we meestal hard aan het werk om iets te veranderen. Misschien herken je het wel: je gaat aan de slag, je hebt een doel en daar ben je op gericht. Je denkt:
- Als ik deze gedachten niet meer heb, dan is er ruimte voor zelfcompassie
- Als ik deze fout niet meer maak, dan kan ik compassie voelen naar mezelf
- Zolang ik oordelen heb naar mezelf, kan er geen sprake zijn van zelfcompassie
- Er moet zoveel in mijn dagelijks leven, alleen op vakantie kan ik zelfcompassie ervaren
- etc. etc.
Mindful Self Compassion – Zelfcompassie
Net als bij mindfulness, gaat zelfcompassie in de eerste plaats over zijn waar je bent en je verhouden met wat er is, op dat moment, in jezelf en in je omgeving. Je hoeft dus niets te doen, niets te bereiken, voordat je compassievol kunt zijn naar jezelf. Nogmaals: compassie is een geboorterecht.
Eigenlijk is compassie in de eerste plaats acceptatie – een diepe aanvaarding van wat er is, vriendschap sluiten met wat er is. Zo gezien is compassie heel sterk verwant met mindfulness; de twee overlappen voor een groot deel.
Een vogel heeft twee vleugels
Beide vleugels zijn nodig om te vliegen:
- Gewaarzijn, scherp in beeld hebben van wat er is
- Vriendelijkheid en mildheid, zodat je je kunt verhouden met wat er is
Mindfulness gaat over zijn met wat er is, alles gewaar zijn zonder negeren, vluchten of vechten. Stel dat mindfulness alleen ‘aandacht’ zou zijn, dan zou dat kunnen resulteren in een kille staar. Vriendelijkheid is nodig om alleen al de moed op te vatten om te kijken.
Compassie gaat over je verhouden met wat er is: liefdevol omgaan met jezelf en je omgeving. Soms om lijden te verdragen, soms om vreugde (meer) te ervaren. Zonder mindfulness zou je niet alles gewaarzijn, zou je (belevings-)wereld beperkt kunnen zijn.
In de mindfulnesstraining is (zelf-)compassie aanwezig, maar ligt het accent meer op het ontwikkelen van gewaarzijn. In de zelfcompassietraining is mindfulness een belangrijke factor, maar ligt de nadruk op het ontwikkelen van vriendelijkheid en de mildheid, om te beginnen naar jezelf.
Liefde, mededogen en verdraagzaamheid
zijn geen luxeartikelen,
maar eerste levensbehoeften.
~Dalai Lama
Drie pijlers van zelfcompassie
De Amerikaanse onderzoekster Kristin Neff, maakt een onderscheid tussen drie dimensies van zelfcompassie:
‘self-kindness’ (liefdevolle vriendelijkheid naar jezelf):vriendelijk, mild en begripvol zijn voor jezelf en niet kritisch oordelend, met name in moeilijke tijden;
‘common humanity’ (medemenselijkheid): je eigen ervaring zien als onderdeel van de grotere ervaring van het mens-zijn, waardoor je je verbonden voelt met anderen, in plaats van als iets wat je isoleert en onderscheidt van anderen (zelfmedelijden – ‘niemand begrijpt mij’, ‘ik ben de ongelukkigste persoon van de wereld’ – is een voorbeeld van een gevoel waarmee je jezelf isoleert; jezelf superieur vinden aan anderen is dat eveneens);
‘mindfulness’: aanwezig zijn in het hier en nu, pijnlijke gedachten en gevoelens accepteren zonder jezelf ermee te identificeren – dat wil zeggen, een ruimer perspectief innemen (dat van de waarnemer).
Deze drie pijlers zijn ook de pijlers van de Mindful Zelfcompassietraining. Ze worden uitgebreid en beeldend uitgelegd in deze infographic.
Het proces om te worden wie je zal zijn,
begint met te accepteren wie je al bent.
~Bhante Henepola Gunaratana
Compassie en medemenselijkheid
Com = samen; passie = lijden. Het gaat hier niet om medelijden, maar om mededogen. Hier zit iets in van ‘dit zou mij ook kunnen overkomen’.
Hoe reageer je op een dakloze die voor de Albert Heijn staat met het Straatnieuws? Veel mensen negeren hem of ergeren zich eraan. “Hij geeft dat geld toch alleen maar uit aan drank of drugs.” Gevoelens van schuld, schaamte en boosheidkomen op. Maar wat als je eens zou kijken op een andere manier? Het is een persoon. Iemand die het zwaar heeft. Hoe houdt hij zich overeind? Hoe is hij op straat beland? Zodra je op deze manier kijkt, maakt je hart verbinding met deze man. Misschien maak je oogcontact, misschien schenk je hem een glimlach. Of je zijn krantje koopt is niet de primaire vraag.
Het is geen medelijden dat je hier bekruipt, maar empathie, medeleven, mededogen. Als jij in een andere wieg had gelegen of het had je gewoon niet meegezeten, had jij hier misschien ook kunnen staan.
We zijn allemaal kwetsbaar
De angst om zelf op straat te staan is een heel begrijpelijke reden om te verharden; dit is heel menselijk. Maar deze reactie is niet behulpzaam. Niet voor jezelf, niet voor de dakloze en niet voor je eigen omgeving. In plaats daarvan kun je je hart openen en compassie voelen. Ongeacht de vraag of deze persoon misschien verkeerde keuzes heeft gemaakt of dat het een kwestie is van pure pech. We maken allemaal, dagelijks, verkeerde keuzes. Compassie is dan ook niet iets wat je moet verdienen. Compassie is een geboorterecht.
Keer het om!
Hoe zou een goede vriend of vriendin reageren als jij je moeilijkheden of blunder zou delen? En wat zou jij zeggen tegen een goede vriend of vriendin als die in dezelfde moeilijke situatie zou zitten of dezelfde fout zou hebben gemaakt?
Als die ander compassie verdient in deze situatie, als die ander jou compassie geeft, zou het dan ook niet zo zijn dat jij dit jezelf ook mag gunnen?
Ring the bells that still can ring
Forget your perfect offering
There is a crack, a crack in everything
That’s how the light gets in
~Leonard Cohen
Zonder ‘crack’, zonder barst of scheur, denken we dat het plaatje rond is. Het lijkt allemaal perfect. Het plaatje vult onze geest en zorgt voor een vals gevoel van zekerheid. Alleen de barst zorgt ervoor dat het plaatje niet langer houdbaar blijft. Dan kunnen we niet anders dan onze zekerheden loslaten en onze geest weer openen en, tegen alle verwachtingen en angsten in, ontdekken we daar, in die openheid, licht en ontwaken. Daar vinden we een perfectie die van een heel andere orde is.
Beluister het lied ‘Anthem’ van Leonard Cohen:
‘Hoe kun je van jezelf houden?’
In het filmpje dat je hieronder ziet (als je het niet ziet, klik dan hier), geeft Thich Nhat Hanh in goed te volgen Engels antwoord op de vraag hoe je van jezelf kunt houden.
