Het Yin en Yang van Zelfcompassie
Zelfcompassie is niet alleen maar zacht en passief. Mededogen heeft ook een krachtige, actieve kant. De zachte, passieve kant wordt vaak als meer vrouwelijk gezien en de krachtige, actieve kant als meer mannelijk. Omdat we echter allemaal (mannen én vrouwen) zowel feminiene als masculiene eigenschappen bezitten, spreken we liever over het yin en yang van zelfcompassie.
Kristin Neff sprak over dit onderwerp op het Mindful SelfCompassion trainersfestival in juli 2018. De aanleiding was dat de wereld actieve compassie nodig heeft, bijvoorbeeld in de #metoo discussie en ten behoeve van ons milieu. In de VS, waar zij woont en werkt, speelt uiteraard ook mee dat niet iedereen gediend is van de werkwijze van de huidige president.
De hoofdlijnen zie je meteen al op de foto: zes aspecten van zelfcompassie die zijn ingedeeld in yin en yang.
- Yin: geruststellen, troosten en erkennen
- Yang: beschermen, voorzien en motiveren
Hoofdstuk 5 van het nieuwe Werkboek Mindful Zelfcompassie gaat over dit onderwerp. Ik heb het hieronder (vrij) vertaald (na het schrijven van deze blog is het boek zelf in het Nederlands verschenen).
Het Yin en Yang van ZelfCompassie
Op het eerste gezicht lijkt compassie een zachte kwaliteit, die vooral wordt geassocieerd met troost en verzachting. Omdat compassie voor anderen een een soort verzorging is, zoals de zorg voor kinderen, zullen we het instinctief eerder koppelen aan traditioneel meer vrouwelijke rollen en normen. Betekent dit dat zelfcompassie eigenlijk niet voor iedereen is bedoeld? Stel jezelf deze vraag:
Is het minder compassievol om een brandend gebouw binnen te gaan om iemand te redden, of om lange werkdagen te maken om voor je gezin te zorgen?
Dit is gedrag dat we instinctief eerder linken aan mannelijke rollen en normen en dat we niet bepaald als soft karakteriseren.
Om compassie en zelfcompassie echt te begrijpen, zullen we ons culturele begrip ervan moeten uitbreiden en ruimte moetenmaken voor de verschillende manifestaties ervan.
Als we de verschillende eigenschappen verkennen die een rol spelen bij zelfcompassie, vinden we zowel vrouwelijke als mannelijke – net zoals alle mensen zowel vrouwelijke als mannelijke kwaliteiten belichamen. In de traditionele Chinese filosofie wordt deze dualiteit verbeeld door yin en yang. Yin en yang zijn gebaseerd op de aanname dat alle schijnbaar tegengestelde eigenschappen, zoals mannelijk-vrouwelijk, licht-donker en actief-passief, elkaar aanvullen en van elkaar afhankelijk zijn. Dit betekent dat mensen die zich identificeren als mannelijk of vrouwelijk, de tegengestelde eigenschap nodig hebben om in balans te zijn. Merk op dat elke kant van het yin-yang symbool een stip bevat van de tegengestelde kleur.
- Het yin van zelfcompassie omvat the eigenschappen van ‘zijn met’ onszelf op een compassievolle manier – onszelf geruststellend, troostend en erkennend
- Het yang van zelfcompassie betreft ‘handelend in de wereld’ – onszelf beschermend, voorzienend en motiverend
Monique was onzeker over zelfcompassie. Ze groeide op in een onveilige buurt en ging er prat op dat ze overleefde door al op jonge leeftijd sterk en ‘streetsmart’ te zijn. Als ze een uitdaging tegenkwam, ging ze er frontaal in, zonder aarzeling. Onlangs werd multiple sclerose bij haar geconstateerd, waarvoor haar gebruikelijke strategie om problemen tegemoet te treden niet geschikt was. Monique’s familie, vrienden en zelfs haar doktoren kregen scheldkanonnades te verduren, steeds als ze zich kwetsbaar en angstig voelde over haar diagnose en de voorgeschreven therapie van rust en ontspanning. Normaal ging Monique haar emoties uit de weg door keihard aan het werk te gaan, maar dat was een slechte verdediging tegen MS. Het hele idee van zelfcompassie, om vriendelijk en zacht te zijn naar jezelf, was een no-go area voor Monique, die zichzelf beschouwde als standvastig en stoïcijns.
Xavier had het tegenovergestelde probleem. Zijn jeugd was niet makkelijk; zijn stiefvader was a;tijd aan het schreeuwen tegen zijn moeder en hij leerde zijn toevlucht te nemen tot boeken. Hij zorgde ervoor dat hij zo onopvallend mogelijk was, totdat de huiselijke stormen gingen liggen.
De Mindful Zelfcompassietraining bevat een brede variëteit aan oefeningen en toepassingen die ieder voor zich kan verkennen om te ontdekken wat voor hem of haar het beste werkt. Sommige oefeningen passen meer in de yin-categorie en andere in de yang-categorie, hoewel de meeste aspecten hebben van beide.
Hieronder vind je voorbeelden van oefeningen in de Zelfcompassietraining die corresponderen met de yin- of yang-eigenschappen van zelfcompassie. Uiteraard zijn deze eigenschappen in interactie met elkaar en afhankelijk van elkaar. Als we bijvoorbeeld onze behoeften erkennen (yin), geeft dat ons vaak toegang tot de motivatie (yang) om deze behoeften te vervullen in ons leven.
Een gemeenschappelijke, rode draad door all deze oefeningen is een vriendelijke, zorgzame houding. Soms neemt zelf-compassievolle zorg de vorm aan van troost en een zachte toenadering tot moeilijke emoties (geruststellen), soms is het een stevig “Nee!” en het afwenden van gevaar (beschermen). Soms gaat het erom onze lichamen met warmte ten begrip te laten weten dat alles Ok is (troosten), en soms betekent het begrijpen wat we nodig hebben en dat aan onszelf geven (voorzien). Soms vraagt zelfcompassie om acceptatie en openheid voor wat er is (erkennen) en soms is het nodig dat we opspringen en er iets aan doen (motiveren).
Ontwikkeling van het Yin en Yang van ZelfCompassie
YIN
| Geruststellen | ZelfCompassie Pauze
ZelfCompassie in het dagelijks leven Liefdevolle Vriendelijkheid Meditatie voor Onszelf |
| Troosten | Troostende Aanraking
Liefdevolle Ademhaling Meditatie Verzachten – Troosten – Toelaten |
| Erkennen | Een ‘Compassievol Rommeltje’ zijn
Emoties Benoemen ZelfWaardering |
YANG
| Beschermen | De Voetzolen Voelen
Compassie met Gelijkmoedigheid Ferme Compassie |
| Voorzien | Onze Kernwaarden Ontdekken
Onze Emotionele Behoeften Vervullen Onze Onvervulde Behoeften Ontdekken |
| Motiveren | Onze Compassievolle Stem Vinden
Compassievolle Brief Schrijven aan OnsZelf Leven met een Gelofte |
Monique was bedreven in de yang-kwaliteiten van kracht, actie en vastberadenheid om de uitdagingen in haar leven mee tegemoet te treden. Ze wist hoe ze zichzelf kon beschermen en voor zichzelf kon zorgen. Haar yin, meer ontvangenende kant was relatief onderontwikkeld, misschien omdat het niet veilig voor haar voelde als kind, om ontvankelijk en erkennend te zijn naar “wat er is”. Monique’s MS diagnose betekende dat ze nieuwe vaardigheden moest leren om ermee om te gaan. Een vriend van Monique vertelde haar over de ZelfCompassie Pauze, een combinatie van verschillende elementen van zelfcompassie, waaronder vooral de aspecten van het erkennen van haar situatie (“Het is zo beangstigend om een MS diagnose te krijgen”), zich realiseren dat ze niet alleen is (“bij vrijwel iedereen leidt het hebben van een ernstige ziekte tot gevoelens van kwetsbaarheid en eenzaamheid”) en zichzelf troostende woorden aanbieden: “Het komt goed. Laten we het van dag tot dag bekijken.” De ZelfCompassie Pauze opende de deur naar zelfcompassie voor Monique. Het was echter geen gemakkelijke weg voor haar, als gevolg van oude pijn uit relaties van vroeger waarin ze jong en kwetsbaar was. Maar Monique was gezegend met een flinke dosis moed, en de MS had een gouden randje: in het proces van het zoeken naar acceptatie van haar ziekte begon ze ervaringen van innerlijke vrede en acceptatie krijgen die ze eerder niet voor mogelijk had gehouden.
Xavier daarentegen had geen sterke drive, maar hij had een gevoelig hart. Zijn wil was verpletterd door zijn boze stiefvader die altijd het laatste woord had, en hij was bedreven geraakt in het vermijden van conflicten door in de schaduw te blijven. Nu had hij echter kracht en moed nodig om uit deze schaduw en in de wereld te stappen. Heel toevallig zag hij een flyer liggen bij een gezondheidscentrum over een Mindful Zelfcompassietraining. In die training ontdekte Zavier dat dezelfde innerlijke stem die hem vertelde dat hij veilig zou zijn door thuis onzichtbaar te zijn, hem nu vroeg om naar voren te stappen. De beste zelfcompassie-oefening voor Xavier was het schrijven van den compassievolle brief aan zichzelf om zichzelf te motiveren met vriendelijkheid, net zoals hij zou schrijven aan een dierbare vriend in een vergelijkbare situatie. Hij schreef zichzelf iedere week een brief, waarbij hij zich focuste op de uitdagingen die er op dat moment waren. Beetje bij beetje ontstond er een nieuwe stem in Xavier – zijn innerlijke coach die hem vanaf de zijlijn aanmoedigde. Na enige tijd was Xavier in staat om datgene voor zichzelf op te eisen wat hij nodig had om een betekenisvol leven te leiden – zijn kernwaarden – en hij zette praktische stappen om ze in zijn leven te realiseren.
Oefening: Welke aspecten van ZelfCompassie heb ik nu nodig?
Zelfcompassie blijkt een diamant te zijn met vele facetten. Een aantal yin en yang onderdelen van zelfcompassie wordt hieronder genoemd. Loop er eens doorheen en overweeg welke onderdelen jou op dit moment het meeste kunnen helpen. Dit zal je helpen begrijpen hoe zelfcompassie behulpzaam kan zijn voor jou, terwijl je verder leest in het werkboek.
Yin – zachte compassie
- Geruststellen. Geruststellen is iets wat we mogelijk doen bij een dierbare vriend die worstelt. Het refereert aan het helpen van een persoon die lijdt, vooral in de zin van het aanbieden van steun bij zijn emotionele behoeften. Is dit iets wat jij nu nodig hebt? Heb je het gevoel dat het zou helpen als je zou leren hoe je jezelf meer kunt geruststellen en troosten wanneer je van streek bent?
- Troosten (kalmeren). Troosten is ook een manier om iemand te helpen zich beter te voelen, en het refereert vooral aan iemand helpen om fysiek te kalmeren. Is dit iets waar jij wel wat meer van kunt gebruiken? Zou jij je graag lichamelijk comfortabeler en meer ontspannen willen voelen?
- Erkennen. We kunnen iemand ook helpen zich beter te voelen door heel helder te begrijpen waar hij of zij doorheen gaat en dit op een begripvolle manier uit te spreken. Voel jij je alleen of onbegrepen, en heb je dit soort erkenning nodig? Denk je dat het zou helpen om te leren om je eigen gevoelens te valideren?
Yang – krachtige compassie
- Beschermen. Deze eerste stap naar zelfcompassie is je veilig voelen van kwaad. Beschermen betekent nee zeggen tegen anderen die ons kwaad doen of tegen de schade die we onszelf, vaak op een onbewuste manier, toebrengen. Ondervind jij op een of andere manier schade, en zou je graag de innerlijke kracht willen vinden om dit te stoppen?
- Voorzien. Voorzien betekent onszelf voorzien van datgene wat we werkelijk nodig hebben. Daarvoor is het eerst nodig om te ontdekken wat het is dat we nodig hebben, vervolgens hebben we de overtuiging nodig dat we het verdienen om te krijgen wat we nodig hebben, en daarna dienen we in actie te komen om te proberen onze behoeften te vervullen. Niemand kan dit beter voor ons doen dan wij zelf. Zou je willen leren om zelf, effectiever, te voorzien in je eigen behoeften?
- Motiveren. De meesten van ons hebben dromen en aspiraties die we in dit leven zouden willen realiseren. We hebben ook kleinere, korte-termijn doelen. Zelfcompassie motiveert als een goede coach, met vriendelijkheid, steun en begrip; niet met harde kritiek. Denk je dat het zou helpen om te leren jezelf te motiveren met liefde in plaats van angst?
Reflectie
Naarmate je je verder verdiept in alle facetten van zelfcompassie, komt misschien wel steeds vaker de vraa “Wat heb ik nu nodig?” bij je op. Alleen al door jezelf deze vraag te stellen, sta je jezelf een moment van zelfcompassie toe; zelfs als je geen antwoord kunt vinden of als je niet over de middelen beschikt om op dat moment in je behoefte te voorzien.
Krachtige compassie
Als woede wordt gebruikt als middel om het lijden van jezelf of anderen te verlichten of om op te staan voor het goede, dan kunnen we dit “krachtige compassie” noemen. Enkele grote historische figuren, zoals Martin Luther King, hebben woede tegen onrechtvaardigheid ingezet als een catalysator van sociale hervormingen, zonder echter universeel respect en compassie te verliezen. Met andere woorden, compassie maakt ons niet zwak of passief, en ontneemt ons ook niet het vermogen om goed van fout te onderscheiden. Compassie helpt ons om helder te zien wat er gebeurt en begrip te hebben voor de complexe redenen waarom mensen doen wat ze doen. Dit helpt ons om passende actie te ondernemen om schadelijk gedrag te stoppen, zonder mensen in te delen in categorieën van ‘goed’ en ‘fout’. Krachtige compassie helpt ons – in tegenstelling tot reactieve woede – om op te staan tegen onrechtvaardigheid, zonder een slechte situatie te verergeren met haat en beschuldigingen.
Pamela Kribbe over mannelijk en vrouwelijk
Pamela Kribbe heeft een prachtig boek geschreven over liefde. Zij heeft het over ‘de wond in de buik’ bij vrouwen (de plaats van o.a. wilskracht) en ‘de wond in het hart’ bij mannen. Haar pleidooi is dat mannen en vrouwen zowel hun feminiene als hun masculiene kanten toelaten en ontwikkelen en zo allemaal complete wezens worden. Mannen kunnen van vrouwen leren en vrouwen van mannen. Vrouwen zijn dan niet alleen liefdevol en ontvankelijk, maar gaan hun mooie eigenschappen meer in de wereld manifesteren. En mannen zijn niet alleen krachtig, maar gaan meer handelen in contact met hun hart.
Ik heb hier ook een blog artikel over geschreven – klik hier om het te lezen
Een goed gesprek over deze onderwerpen
Jordan Petersen in gesprek met Russell Brand over vriendelijkheid versus macht. Wat mij betreft een aanrader!
